FNV schrikt van eindrapport OCTAS over WIA en Wajong

De FNV heeft met stijgende zorg kennisgenomen van het eindrapport van de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) over het stelsel van de WIA en de Wajong. De uiteindelijke versie van het rapport biedt maar één reële kans om te komen tot een broodnodige verbetering van ons arbeidsongeschiktheidsstelsel. Er staan enkele zeer zorgelijke scenario’s in voor arbeidsongeschikten waar de FNV niet blij mee is.

Aanloop naar armoede

“Gaan we onze sociale zekerheid verbeteren of afbreken? Daar draait het eigenlijk om,” zegt Kitty Jong, vicevoorzitter van de FNV. “De commissie sorteert nu voor op afbraak terwijl het aantal arbeidsongeschikten historisch laag ligt, daar zit het probleem helemaal niet. We zien als vakbond wél wat in het eerste voorstel van de commissie. Het simpelweg herstellen van de mensonterende fouten in de WIA. Maar we hebben met grote zorg kennisgenomen van het afbraak-scenario ‘Werk staat voorop’ dat beter ‘aanloop-naar-armoede’ had kunnen heten. Het socialezekerheidsstelsel wordt daarin afgebroken. Na een paar jaar staan mensen volledig in de kou, dat gaan we echt niet tolereren.”

Hardheden wegnemen de beste optie

In het rapport worden drie voorstellen gedaan voor mogelijke denkrichtingen over het arbeidsongeschiktheidsstelsel. De suggesties die OCTAS in haar eerste optie doet over de aanpak van enkele hardnekkige problemen en hardheden in de WIA zijn zeer werkbaar en vooral realiseerbaar. Zo pleit de commissie voor het verlagen van de drempelgrens van de WIA van 35% naar 25% en het afschaffen van de vervolguitkering. De FNV pleit al jaren voor verlaging naar 15% in lijn met voorstellen van de International Labour Organisation van de VN (ILO). Jong: “De door OCTAS voorgestelde drempel is een stap in de goede richting net als het afschaffen van de schrijnende vervolguitkering waardoor mensen ver onder het sociaal minimum uitkwamen, we zijn blij dat onze visie daarin is meegenomen.”

Gemiste kans rond hoge instroom WIA

De bond ziet het ontbreken van gerichte aandacht en oplossingen voor de hoge instroom van flexwerkers in de WIA wél als een gemiste kans. In de eerder uitgebrachte probleemanalyse van OCTAS was  juist veel aandacht voor de positie van de Vangnetters. Over de hoge instroom bracht de FNV deze week het rapport uit ‘Verbeter de WIA begin bij Flex’ en eerder ‘De vicieuze flexcirkel’.

Hoewel de toename van 60-plussers in de WIA ook een oorzaak is van de instroom ziet de FNV dat vooral als een logisch gevolg van het feit dat deze groep nu veel langer doorwerkt dan voorheen. Door het verhogen van de pensioenleeftijd. Deze instroom zou veel lager zijn als er een goede regeling zou zijn om eerder te stoppen met werken voor de groep werknemers die dat het hardst nodig heeft. Een robuuste zwaar werk regeling waar FNV zich al tijden voor inzet.

Kritiek op luchtkasteel- en afbraakscenario

OCTAS doet voor de rest weinig constructieve aanbevelingen. Het rapport staat verder vol met afbraakscenario’s, die de WIA vooral verharden. In het Werk-staat-voorop-scenario wordt gezinspeeld op het afschaffen van de uitkering voor grote groepen mensen. Arbeidsongeschikten moeten re-integreren, maar er komt geen recht op werk. ‘Goede gesprekken met werkgevers' zouden moeten leiden tot werk. Jong: "Lukt dat niet ’jammer dan’ geen uitkering voor een enorme grote groep arbeidsongeschikten. Wij snappen dat het zogenaamde ‘duurzaamheidscriterium’ soms ingewikkeld vast te stellen is. Maar als de oplossing daarvoor is om met een pennenstreek de IVA-uitkering te verlagen naar 70% is dat voor ons onacceptabel. Dit gaat om mensen die ernstig ziek zijn, soms zelfs stervende, onbestaanbaar.”

Oplossingen bedacht voor niet bestaand probleem

Jong: “Het aantal arbeidsongeschikten is historisch laag, daar zit het probleem niet. Dat ‘aanloop-naar-armoede’-scenario is niet de kant die we op moeten, als de overheid denkt problemen in de WIA op te lossen door de botte bijl te hanteren, is ze de FNV kwijt als constructieve partner in dit traject.” Bovendien wordt de IVA-uitkering voor ernstig zieke mensen verlaagd. Terwijl voor mensen die 80-100% worden afgekeurd de ‘restverdiencapaciteit' een rol gaat spelen. Maar het rapport geeft niet aan hoe mensen met een verdiencapaciteit tussen de 1 en 20% werk moeten vinden.

In het laatste scenario zinspeelt OCTAS op een basisverzekering voor iedereen. “Nog los van dat iedereen dan een uitkering op bijstandsniveau krijgt, is dit ook in strijd met het pensioenakkoord waarin een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor ZZP-ers is afgesproken. We gaan ervan uit dat ook het demissionaire kabinet zich aan de gemaakte afspraken houdt in dat akkoord.”

Zeer teleurstellende voorstellen voor jonggehandicapten en mensen met chronische aandoening

De FNV snapt niet dat de commissie nauwelijks met concrete aanbevelingen is gekomen om het systeem eerlijker, minder theoretisch en begrijpelijker te maken. De bond mist voorstellen voor een nieuwe inkomensregeling zonder partner- en inkomenstoets voor alle arbeidsgehandicapten die niet voor een WIA- of Wajong-uitkering in aanmerking komen. Ook is de FNV verbaasd dat er niet goed gekeken is naar de voorstellen ‘ideale Wajong’ en het rapport ‘Gevangen in de bijstand’ die de bond eerder naar buiten bracht. Het is de FNV al jaren een doorn in het oog dat zoveel arbeidsongeschikten gevangen zitten in de bijstand of zelfs zonder inkomen zijn. De commissie laat deze groep opnieuw in de kou staan.