Sophie-Anne Onland: "Ik wil een rolmodel zijn"

Als klein meisje klimt de avontuurlijke Sophie-Anne Onland in boomhutten. Maar in haar tienerjaren slaat de onzekerheid toe. Ze wil niet opvallen en begint haar beenprothese te verstoppen. Uiteindelijk geeft prothesemaker Frank Jol haar het zelfvertrouwen om zichzelf écht te laten zien. Nu hoopt ze als public speaker een voorbeeld voor iedereen te zijn.

Als Sophie-Anne Onland (31) wordt geboren, is het meteen duidelijk dat er iets met haar heup aan de hand is. Haar linkerbeen blijkt minder snel te groeien dan het rechter. Sophie-Anne is als kind heel handig met haar onderbeenprothese. ‘’Mijn ouders stimuleerden mij om met van alles mee te doen,” zegt ze glimlachend. Maar in de puberteit wordt ze zich bewuster van haar lichaam. Ze begint anders naar haar beenafwijking te kijken en past zich aan haar omgeving aan. Vanaf dat moment wordt het uiterlijk van de prothese steeds belangrijker. ‘’Het moest een realistische beenprothese zijn,” zegt ze, ‘’om er net als alle andere meisjes uit te zien.” In haar studententijd en het begin van haar werkende carrière blijft Sophie-Anne er alles aan doen om zo normaal mogelijk te zijn. Omdat de onderbeenprothese volgens haar niet in het ‘normale’ plaatje valt, verzwijgt ze die steeds vaker. Ook op dates.

Was het een bewuste keuze om je prothese op dates te verzwijgen?

“Ja, eigenlijk wel! Ik betrapte mezelf erop dat ik de prothese niet op foto’s in de datingapp liet zien. In coronatijd had ik vier gezellige dates met een jongen. Toch durfde ik het hem niet te vertellen, omdat ik heel bang was voor een afwijzing. Daardoor maakte ik het mezelf heel zwaar. Want als je na vier afspraken nog niets hebt gezegd, wordt het ineens wel ‘een ding’. Dan denk je toch: shit, hoe moet ik er nu nog over beginnen?”

“Ik dacht: rot op, ik lijk wel een robot”

Wat was het moment waarop je dacht: het is beter om hier open over te zijn?

‘’We hadden een gezellige date en op een gegeven moment vroeg hij naar mijn grootste geheim. Ik schrok van de vraag en zei in een reflex dat ik geen geheim had. Toen ik vroeg waarom hij die vraag stelde, zei hij heel eerlijk dat hij zag dat er iets met mijn been was. Dat was voor mij écht alsof iemand het licht aandeed. Toen moest ik het wel vertellen. Ik zei dan wel tegen mezelf dat ik zelfverzekerd en oké met mijn beenprothese was, maar ik durfde er toch niet over te beginnen. De vraag die hij stelde was een eyeopener voor me.’’

In diezelfde periode bracht je een bezoek aan Frank Jol, een prothesemaker die ook samenwerkte met paralympisch kampioen Bibian Mentel (1979-2021).

‘’Ja! In het Financieel Dagblad las ik een artikel dat Jol dé prothesemaker voor het paralympische team is, maar dat hij zich meer op de ‘normale’ mens wil richten. Wat zijn werkwijze bijzonder maakt, is dat hij per persoon kijkt naar wat iemand wil bereiken in het leven. Voor topsport heb je een ander soort prothese nodig dan voor een wereldreis. En voor sommige mensen is het juist belangrijk om iedere dag een wandeling met hun hond te maken. Ieder mens wil wat anders uit het leven halen en dáár moet je naar kijken, vindt Jol.”

Sophie-Anne Onland: "Ik wens dat mensen trots zijn op wie ze zijn." (© Ilse Rijnders)

En wat kon Jol voor jou betekenen?

‘’In die periode - ik was toen 28 - kreeg ik steeds meer last van mijn prothese en kon ik niet meer dan 100 meter pijnvrij lopen. Doordat ik ook niet meer kon sporten, voelde ik mij zo langzamerhand een oude vrouw. Het grappige is dat ik naar Jol toeging voor een prothese die zoveel mogelijk op een ‘normaal’ been zou lijken, maar een stuk minder woog. Jol was zeer kritisch, hij vond dat alleen het uiterlijk belangrijk voor mij was. En dus stelde hij voor om een proefprothese te maken waarmee ik fysiek veel meer zou kunnen. Jol liet mij de lichtere carbon protheses zien. Ik dacht: rot op, ik lijk wel een robot. Dit wil ik helemaal niet. Mijn prothese moest en zou huidkleurig worden, zei ik. We hadden echt even een felle discussie.’’

Toch liet je een proefprothese maken!

“Die ga je niet mooi vinden, waarschuwde hij al. Jol vond dat ik eerst moest ervaren hoe het is om met een lichte beenprothese te lopen. Een paar weken later kon ik de prothese ophalen. Ik vond hem inderdaad verschrikkelijk en was in complete shock. Ik dacht: zie je wel, nu ben ik echt gehandicapt en iedereen die het ziet. Megaonzeker voelde ik me. Hoewel de prothese lekker zat en het verschil met mijn vorige prothese enorm was, vond ik het uiterlijk echt nog een no-go. Omdat het nog geen zomer was, kon ik de prothese onder lange broeken dragen.”

Wat deed je toen het warmer weer werd?

‘’Ik liep inmiddels heel goed en was aan de prothese gewend. Op een gegeven moment werd het 35 graden en toen dacht ik: wat ga ik doen? Die eerste avond ging ik met vriendinnen uit eten in de stad, en van tevoren heb ik lang voor de spiegel staan twijfelen. Uiteindelijk besloot ik een ‘proefrondje’ te lopen in een kort rokje. Even een blokje om naar de supermarkt. Ik had verwacht dat ik mij na 15 seconden zou omdraaien om thuis een lange broek aan te trekken. Maar dat gebeurde niet. Ik voelde mij niet raar aangekeken en maakte mijn proefrondje af. Het voelde alsof er een zware deken van me afviel en ik eindelijk kon zijn wie ik wilde zijn. Ik vergelijk het een beetje met een coming-out, want ik hoefde mijn been niet meer te verbergen. Met elke stap die ik daarna zette, ging ik mij zelfverzekerder voelen.”

Het is Sophie-Annes missie ervoor te zorgen dat een arm- of beenprothese genormaliseerd wordt. (© Ilse Rijnders)

Wat mooi! Was dat het sleutelmoment om public speaker te worden?

‘’Ja! Ik realiseerde mij dat ik een deel van mijzelf 28 jaar had verstopt. Toen ging ik nadenken: hoe doen lotgenoten dit? Ik kende niemand om mij heen die eruitzag zoals ik. Als kind heb ik een rolmodel heel erg gemist. Door onzekerheden te verdoezelen en een perfect plaatje in stand te houden, heb ik mij altijd aan anderen aangepast. Het zorgde ervoor dat ik mijn onzekerheden over mijn beenafwijking onnodig in stand hield. Het is mijn missie om ervoor te zorgen dat het dragen van een arm- of beenprothese genormaliseerd wordt. Ken jij een bekende acteur of actrice die er zo uitziet? Of een presentatrice? Ik ook niet. Als we het vaker zien, gaan we het normaliseren. Ik wil een rolmodel zijn voor iedereen die zich door onzekerheden laat tegenhouden.’’

Hoe kunnen we die normalisatie als samenleving bereiken?

“Door anderen in te laten zien dat er verschillen zijn tussen mensen. We moeten niet meer in bepaalde hokjes denken en ik wens dat mensen trots zijn op wie ze zijn. Het is de reden waarom ik mij bij de Nationale Postcode Loterij met diversiteit en inclusie bezighoud. Ik geloof heel erg in de stap van bewustwording. Daar hoop ik mijn steentje aan bij te dragen.”

Wil je de lezer nog iets meegeven?

‘’Ik gun het iedereen zó om gewoon zichzelf te kunnen zijn. Dat is de grootste levensles die er is. Accepteer wie je bent. Wat andere mensen daarvan vinden: so be it!”

(© Ilse Rijnders)