Pia Hendriks: "Toegankelijkheid gaat om de vraag of je welkom bent"

Een aangepast toilet, een bredere deur of een rolstoelopgang. Is dat toegankelijkheid? Niet als je het aan Pia Hendriks (68) vraagt. Volgens de Eindhovense, die al meer dan tien jaar bezig is met het onderwerp, gaat het om veel meer dan dat. Het gaat om een welkomstgevoel.

Tekst: Robin Wubben

Welkomstgevoel. Bij dat woord begint mijn gesprek met Pia, in haar huis aan de rand van het centrum van Eindhoven. De koffie staat te pruttelen, al zal die pas veel later in het gesprek ingeschonken worden. Zo gaat dat tijdens een goed gesprek. Pia Hendriks. Foto: Mathilde Dusol

Wat ís volgens jou een welkomstgevoel?

“Het gaat erom dat je je ergens welkom voelt, dat er rekening met je wordt gehouden. Ik had dat gevoel laatst toen ik op de website van een restaurant las dat er een aangepast toilet was. Dat is fijn. Ik zoek me vaak te pletter naar een geschikte plek om wat te eten of drinken, dan is het fijn als zoiets duidelijk vermeld wordt. Op die manier wordt er – zonder dat je erom hoeft te vragen – een drempel weggenomen.” Sinds ongeveer 2012 is Pia actief op het gebied van toegankelijkheid. Ze werd door haar dochter uitgenodigd voor een politieke bijeenkomst en ging zoeken of de betreffende locatie wel toegankelijk was. Ze stuitte op Ongehinderd: een landelijk platform over toegankelijke locaties, voor en door gebruikers. Alle informatie die ze uit eigen ervaring had, stuurde ze in. En ze kreeg vervolgens van Ongehinderd de vraag of ze alle bushaltes in Eindhoven in kaart wilde brengen. Het is een grensverleggende ervaring. “Ik gebruikte mijn handbike tot die tijd heel weinig, maakte meer gebruik van mijn auto. Maar toen móest ik wel,” zegt ze. “Ineens maakte ik heel wat kilometers op een dag. Dat was ontzettend goed voor mij.”

Je begon dus met bushaltes. En toen?

“Daarna ben ik me in de stad gaan verdiepen, ben naar het Platform Gehandicaptenbeleid Eindhoven (PGE) gegaan of mijn bevindingen klopten, ging in gesprek met de gemeente, heb me vervolgens bij het PGE aangesloten, maakte deel uit van het Centraal Verkeersoverleg met onder andere de politie, brandweer en Fietsersbond … Ongehinderd had destijds een Facebookgroep om met andere mensen met een handicap ervaringen uit te wisselen. Daar was ik heel veel mee bezig. Toen ze die groep wilden opheffen, ben ik met anderen de Facebookgroep Nederland Toegankelijker begonnen. En van daaruit ben ik weer aan de slag gegaan met een lijst van toegankelijke Nederlandse stranden. En ik heb een eigen website: NederlandToegankelijker. com.” Organisaties weten Pia dus te vinden en vragen advies. Ze vertelt over tal van projecten. Ze blijft bescheiden, maar als ik op een rijtje zet, heeft ze de afgelopen tien, elf jaar toch flink wat werk verzet.

Zijn er dingen die je qua toegankelijkheid verbazen?

“Misschien wel mijn grootste ergernis is de status van monumenten. Die ‘hoeven’ niet toegankelijk te zijn, simpelweg omdat het monumenten zijn. Die mogen niet verbouwd worden. Maar het is toch raar dat je zegt: het is mooi, het is oud, dus jij kunt hier met je rolstoel niet naar binnen? Ik vind dat wij als mens een hogere status hebben dan een oud gebouw. Het is belangrijker dat wij ergens binnen kunnen, dan dat een monument zo oud of mooi is. Monumentenstatus is vaak een excuus om een gebouw niet toegankelijk te maken. Maar die gebouwen dateren van lang geleden, toen de wereld nog anders was. Het is anno 2023 toch belangrijker dat iedereen overal naar binnen kan?”

Pia Hendriks (68 jaar) kreeg op haar 25e het syndroom van Guillain-Barré; een spierziekte die vrij plotseling begint. Pia raakte volledig verlamd en krabbelde daarvandaan weer op. Ze had op dat moment net haar studie tot bibliotheekmedewerker afgerond en ging als zodanig ook aan het werk bij de Technische Universiteit in Eindhoven. Dat deed ze tot haar pensioen in januari 2021. Sinds ongeveer 2013 is ze actief in de rolstoeltoegankelijkheid.

Kun je een voorbeeld noemen van zo’n ontoegankelijk monument?

“Nou, kijk maar hier aan de overkant. Daar ligt Philipsdorp. Die huisjes zijn gebouwd toen er begin vorige eeuw meer woningen nodig waren voor werknemers van Philips. Al die huisjes hebben een of twee traptreden voor de deur. Er zitten ook een paar winkeltjes en daar kan ik dus niet naar binnen. We zijn een eeuw verder, er móét toch een oplossing te vinden zijn? Je mag een gebouw best zo goed mogelijk willen behouden, maar ‘nee, het kan niet’ vind ik te kort door de bocht.”

En als je dan naar nieuwbouw kijkt, gaat dat beter?

“Niet altijd. De gemeente wil hier bijvoorbeeld meer groen in het straatbeeld, naast parkeerplaatsen. De uitstapruimte wordt dan twee tegels, zo’n zestig centimeter. Dat is voor een rolstoel veel te krap. Natuurlijk is vergroening belangrijk, maar ik vind mezelf belangrijker! Als ik dat niet zou vinden, ben ik niet goed bezig voor mijn doelgroep.” Pia haalt elke paar minuten wel weer een nieuw voorbeeld aan. Positief en negatief, door elkaar heen. Dat soort voorbeelden delen is wat ze doet, meer dan ooit sinds ze twee jaar terug met pensioen ging.

Pia in gesprek met een buurvrouw in Philipsdorp. Foto: Mathilde Dusol Waarom vind je het belangrijk om informatie over toegankelijkheid te delen?

“Om het voor anderen makkelijker te maken. Zodat niet iedereen opnieuw hoeft te gaan zoeken. Een uitstapje is voor mij nooit helemaal ontspannen. Als mijn rolstoel kapotgaat, wat moet ik dan? Waar kan ik naar de wc? Daar moet je van tevoren over nadenken. In mijn eigen omgeving weet ik alles te vinden, maar het is ook leuk om eens ergens anders heen te gaan. Daarom is Ongehinderd, en ook een app als HogeNood, erg handig. Daar kun je zien waar er een toegankelijk toilet of een verzorgingsruimte is. Dat helpt enorm.”

Er zijn veel drempels. Toch vind ik je erg positief.

“Je moet ook niet in gezeur blijven hangen. Ik ben een beetje van het slag: ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan. Ik ben geen politiek mens, geen bestuursmens. Ik ben meer een doener; ik zie iets, er moet iets gedaan worden en ik ga kijken of dat lukt. Of ik activistisch ben? Ja, dat denk ik wel. Ik kom op voor mezelf en voor anderen. Dat heb ik altijd gedaan. Als ik iets belangrijk vind, als ik vind dat er iets niet goed is, spreek ik dat uit. Gelukkig ben ik daarin niet de enige. Want het moet niet om mij draaien. Het moet niet zo zijn dat ze denken: ‘O, daar heb je Pia weer.’ Hoe breder het gedragen wordt, hoe beter.”

Informatie delen is belangrijk om het voor elkaar makkelijk te maken

Is de strijd om toegankelijkheid ooit af?

“Nee, dat denk ik niet. Toegankelijkheid is iets groots, iets ingewikkelds. Ik snap bijvoorbeeld niks van toegankelijkheid voor mensen met een visuele handicap – ondanks de ervaringen die ik zelf heb. Dus kan ik het andere mensen ook niet kwalijk nemen dat ze het voor mij niet snappen. Als mensen er maar voor openstaan om te luisteren naar wat mensen met een handicap nodig hebben om een zo gewoon mogelijk leven te hebben. En als er in plaats van richtlijnen voor toegankelijkheid harde eisen zouden zijn, zou dat ook enorm helpen. In andere landen hebben ze zulke eisen. Afhankelijk van de aanpassingen krijgt een toilet of gebouw dan een bepaalde norm toegewezen. Dan weet je waar je aan toe bent. Als dat ook in Nederland zou bestaan, zou dat een grote stap in de goede richting zijn.”