Als definitie van het woord beeldvorming geeft de Dikke Van Dale: de geleidelijk ontstaande opvatting over iets. Of die opvatting recht doet aan de werkelijkheid, is niet gegarandeerd. Maar wat doe je als het beeld dat mensen van jou hebben, vér afstaat van wie je werkelijk bent, of wilt zijn? Accepteer je het en ga je leven naar het beeld dat mensen van je hebben? Of kom je in actie om het beeld te veranderen?
Feminists Against Ableism (vertaald: feministen tegen validisme) zet zich in om beeldvorming te veranderen. De groep laat zich moeilijk in een omschrijving vangen. Het is een community die zorgt voor elkaar, een groep die allerlei organisaties adviseert hoe inclusief te werken, en een collectief dat iets teweeg probeert te brengen. Ze zijn bijvoorbeeld betrokken bij (de toegankelijkheid van) de Women’s March, het jaarlijkse protest voor gelijke rechten voor vrouwen. Waar nodig is de groep fel en serieus, maar ook speels. “FAA verbindt het activisme rond handicap en maatschappij bovendien met andere thema’s waarop mensen gediscrimineerd worden,” zegt gasthoofdredacteur Jacqueline Kool. Dat discriminatie aan de orde van de dag is, blijkt tijdens ons gesprek. Er wordt gelachen, maar de boosheid en irritatie over wat Jeanette Chedda, Judith de Hont en Sita Mohabir bijna dagelijks ondervinden, zijn nooit ver weg. “Een handicap wordt maatschappelijk gezien als een probleem,” zegt Jeanette. “Heel lang heb ik dat ook van mezelf gedacht. Ik dacht dat ik niet leuk, aardig, grappig, slim of wat dan ook genoeg was. Tot ik mijn handicap en mezelf leerde accepteren. Niet mijn handicap, maar de ontoegankelijkheid van de samenleving is het probleem!”
Sita Mohabir: “Het gaat om gelijkwaardigheid op allerlei niveaus: leeftijd, kleur, handicap, seksuele geaardheid.”
(© Tineke van Werven)
Niks waard
Volgens Jeanette ervaren veel mensen met een handicap dit gevoel van zelf het probleem te zijn. “Als je maar lang genoeg te horen krijgt dat je een probleem bent, ga je het geloven,” zegt ze. “Je gaat denken dat je niks waard bent en dus genoegen moet nemen met wat je krijgt. Ik gun gehandicapte mensen dat ze weten dat je geen zeikerd bént als je vindt dat iets niet goed gaat. Wij hebben recht op onze mensenrechten. Ik gun gehandicapte mensen meer zelfliefde. Ik had mezelf niet zo lief en dat heeft voor een groot deel te maken met wat de maatschappij met mijn zelfbeeld heeft gedaan.” Links en rechts van me wordt instemmend geknikt. Sita haalt de coronajaren aan, waarin mensen met een kwetsbare gezondheid nog altijd worden uitgesloten, zodat de rest van de maatschappij redelijkerwijs door kan blijven draaien. “Ik heb zelf een kwetsbare gezondheid en iedere dag word ik geconfronteerd met nieuws en gesprekken hoe een ander mijn leven verwaarloosbaar vindt. Terwijl er geen regels voor de rest van de samenleving meer zijn, heeft het RIVM nog een lijst met adviezen aan kwetsbare groepen, bijvoorbeeld afstand houden en een mondkapje dragen. De overheid en het beleid nemen geen verantwoordelijkheid. Dit uitsluitingsmechanisme is bij uitstek een voorbeeld van validisme, dat mensen leert dat het normaal is mensen zoals ik uit te sluiten. Maar het ís niet normaal.”
“Handicap is niet het probleem. Ontoegankelijkheid van de samenleving wel”
Discriminatie
Validisme. Het is een term die gebruikt wordt voor de discriminatie en stigmatisering van mensen met een handicap. Een validistische samenleving beschouwt mensen met een beperking als afwijkend; de maatschappij is niet naar hen ingericht. Tegenover een validistische samenleving staat een inclusieve maatschappij: iedereen - met en zonder beperking - kan en mag daarin zichzelf zijn en drempels, letterlijk en figuurlijk, zijn weggenomen, zodat iedereen ongehinderd mee kan doen. Discriminatie en stigmatisering klinken als iets groots, iets dat alleen slechte mensen zouden doen, maar niks is minder waar. Jacqueline vertelt: “Het gaat vaak om heel kleine, praktische dingen. Omdat er een makkelijkere weg is. Maar dat is niet altijd de beste oplossing. Dat is waar het wringt: we willen met z’n allen wel inclusie, maar het moet niet ingewikkeld worden en geen geld kosten.” Sita valt haar bij: “En er wordt ook altijd gezegd: het was niet zo bedoeld. Maar dat maakt niet uit! Het gaat niet om de intentie, maar om de impact die je actie heeft. Uitsluiting gebeurt ook ongemerkt, in hele kleine dingen.”
V.l.n.r. Gasthoofdredacteur Jacqueline Kool, Judith de Hont en Jeanette Chedda. Sita Mohabir was online bij het interview aanwezig.
(© Mathilde Dusol)
Activistische inslag
FAA bestaat in de huidige vorm sinds het voorjaar van 2020. Een adviesorgaan naar buiten, binnen de community wordt er ook gezorgd voor elkaar. “De activistische inslag is wat mij daarin het meest aanspreekt,” zegt Judith. “Bij lotgenotengroepjes vond ik nooit echt aansluiting. Bij FAA mag je ook klagen en verhalen delen, maar het is meer dan elkaar bevestigen dat het zo erg is wat we meemaken. We kijken ook naar hoe we iets aan de problemen kunnen veranderen.”
Gelijkwaardigheid
Hoewel de F in FAA voor ‘feministen’ staat, gaat het de groep niet alleen om gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. “Dat was het oude feminisme. Nu is het meer dan gendergelijkwaardigheid,” zegt Sita. “Juist daarom kan ik me ermee associëren. Het is gelijkwaardigheid op allerlei niveaus: leeftijd, kleur, handicap, seksuele geaardheid, noem maar op.” Jeanette zucht: “Eigenlijk doen al die termen me niks. Ik doe wat ik doe uit noodzaak, niet omdat ik zo graag feminist of activist wil zijn. Ik doe dit omdat ik de wereld beter wil achterlaten dan toen ik erin kwam. Wij zijn dagelijks bezig met het bewijzen van ons bestaansrecht. Dát is waar ik mijn tijd in steek. Wij claimen onze plek, omdat die plek er niet is.”
“Uitsluiting gebeurt ook ongemerkt, in heel kleine dingen”
Solidariteit
Ook bínnen de gehandicaptenwereld vindt uitsluiting plaats, is de ervaring van de FAAleden. “Racisme is binnen de gehandicaptenwereld een taboe, maar het is er zeker,” zegt Jeanette. “Ik ben politiek actief en daar komt een hoop racistische shit bij kijken. Ook van gehandicapten.” Op andere vlakken kan de gehandicaptenwereld ook wel wat solidariteit gebruiken, vindt ze: “Gehandicaptenorganisaties vechten elkaar de tent uit. Dat heeft geen zin! Hoewel we er misschien anders instaan, we willen allemaal hetzelfde: gelijkwaardigheid.” Judith vult haar aan: “Er ís geen standaardgehandicapte, iedereen is anders. Als het jou met je handicap wél lukt om dingen te doen, prima. Maar noem ons, de mensen die meer toegankelijkheid nodig hebben dan jij, geen zeurders.” Sita concludeert: “Solidariteit begint bij zelfeducatie. Waarom is iets zoals het is? Oordeel niet, maar ga op onderzoek uit.”
Meer weten over Feminists Against Ableism? Kijk op www.feministsagainstableism.nl of volg de groep op Instagram (@feministsagainstableism).