Keus genoeg. Standpunten te over, over van alles en nog wat, bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november. Voor wie wil kiezen uitsluitend op basis van de politieke plannen voor mensen met een beperking, zet Support Magazine de relevante passages uit de verkiezingsprogramma’s op een rijtje.
Tekst: Ad van Gaalen
In dit overzicht staan alleen partijen die nu ook vertegenwoordigers in de Tweede en Eerste Kamer hebben. Partijen als Samen voor Nederland, PartijvdSport, de Libertaire Partij en Splinter laten we voor wat ze zijn: splinters. Een gespecialiseerde partij voor mensen met een beperking is nog niet opgestaan.
Voor de andere, meer gevestigde partijen zijn hun programma’s nagekeken op trefwoorden als ‘handicap’, ‘beperking’, ‘zorg’ en dergelijke. Ze zijn hieronder weergegeven in alfabetische volgorde. Het aantal items per partij weerspiegelt de specifieke aandacht in het programma.
Direct naar:
- BBB
- BIJ1
- CDA
- Christen-Unie
- D66
- DENK
- Forum voor Democratie
- GroenLinks-PvdA
- Nieuw Sociaal Contract
- Partij voor de Dieren
- PVV
- SGP
- SP
- VOLT
- VVD
BBB
De partij die zo succesvol de belangen van de boeren bepleitte, laat nu een breder sociaal gezicht zien. We moeten trots zijn op “de mensen die onze zieken, gewonden, gehandicapten en ouderen verzorgen en verplegen.” “We investeren in de zorg thuis voor ouderen en gehandicapten,” zegt het programma vagelijk.
BBB wil mantelzorgers ontlasten “door tijdelijk vervangende zorg mogelijk te maken, mogelijkheden te bieden voor passende vergoedingen en erkenning. Mantelzorg mag nooit een vervanging zijn voor tekorten in professionele zorg, tenzij families dat zelf graag willen.”
Over het ov: “Steeds vaker blijkt het heel moeilijk voor mensen met een handicap om te reizen met het openbaar vervoer. […] Er moet een plan komen om dit te verbeteren.”
Over de Wmo: “Hulpmiddelen voor mensen met een lichamelijke beperking worden daadwerkelijk aangepast aan wat zij nodig hebben.”
Over het indicatieproces: “Als een zorgprofessional vaststelt dat een patiënt een blijvende lichamelijke of verstandelijke beperking heeft, vervalt de jaarlijkse indicatiestelling voor de Wmo en de wijkverpleging.”
Het onderwijs: “Leerlingen met een lichamelijke beperking of chronische ziekte dienen, net als hun leeftijdsgenootjes, naar de plaatselijke school te kunnen gaan.”
BIJ1
De partij maakt van inclusie een speerpunt. Mensen met een beperking horen erbij.
Wonen: “Zoveel mogelijk bestaande woningen worden geschikt gemaakt voor mensen met een beperking. Het VN-verdrag Handicap is hierin het uitgangspunt.”
Ervaringsdeskundigheid: “Om de expertise van de ervaringsdeskundigen te erkennen en gelijkwaardig te behandelen aan die van andere beroepsgroepen, wordt de functie ‘ervaringswerker’ in de cao van verschillende takken van de zorg opgenomen. Voor de betaling van ervaringsdeskundige vrijwilligers worden landelijke richtlijnen opgesteld, zodat deze unieke ervaring en expertise gewaardeerd worden.”
VN-verdrag: “Er moet meer toezicht komen op de naleving van het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap in het sociaal domein door het opstellen van een landelijk normenkader.”
De zorg: “We slopen onnodige managementlagen uit de zorg en investeren dit geld in de zorg zelf.”
Discriminatie: “Er komt een onderzoek naar de ervaringen van discriminatie en bejegening van mensen met een beperking. Alle mensenrechtenverdragen krijgen rechtstreekse werking in het Nederlandse recht. Dit betreft in ieder geval het Kinderrechtenverdrag, het Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap.”
CDA
Het CDA besteedt maar heel weinig woorden aan de doelgroep met een beperking. Over betaalde mantelzorgers: “Mensen die vanuit een persoonsgebonden budget (pgb) zorg verlenen aan een gehandicapt familielid, mogen na het overlijden van het familielid niet in een armoedeval geraken.”
Over gehandicaptensport: “Uiterlijk in 2030 mag er geen onderscheid meer zijn in sportdeelname tussen mensen met een handicap (1,7 miljoen Nederlanders) en mensen zonder handicap.”
Toegankelijkheid: “We zetten fors in op emancipatie van mensen met een beperking. Zij moeten beter toegang krijgen tot openbaar vervoer, kantoren en publieke voorzieningen.”
ChristenUnie
De ChristenUnie heeft niet alleen een uitgebreide paragraaf voor mensen met een beperking, maar laat deze groep een rol spelen in veel meer politieke onderwerpen. Zelfs de 50% van het ontwikkelingsbudget die de partij aan de armste landen wil besteden, moet vooral naar “de meest gemarginaliseerde groepen, zoals mensen met een beperking.”
De overheid moet eerlijk inkopen, en daar hoort bij dat “de inzet van mensen met een arbeidsbeperking wordt bevorderd.”
Maar er is ook expliciete aandacht. De ChristenUnie gaat relatief ver in de uitvoering van het VN-verdrag Handicap. Publieke gebouwen moeten toegankelijk worden. Vanaf 2026 hebben alle gemeenten tenminste één speelplaats waar kinderen met een beperking kunnen meedoen. De kinderopvang wordt verplicht inclusief. Sportaccommodaties worden aangepast.
In de gehandicaptenzorg wordt geïnvesteerd, als het aan de ChristenUnie ligt. (Met in het bijzonder aandacht voor woon- en zorgplekken voor verstandelijk gehandicapten met een complexe zorgvraag.) Het persoonsgebonden budget (pgb) blijft.
Zoals te verwachten heeft de partij ook aandacht voor het ongeboren kind. Een kind heeft recht op leven, ook bij een beperking. “Aanstaande ouders worden zorgvuldig en eerlijk voorgelicht over de voor- en nadelen van de tests en de handelingsopties. Verloskundigen en gynaecologen bieden goede counseling. Bij eerlijke voorlichting over leven met het Downsyndroom of andere beperkingen hoort ook lotgenotencontact, zodat mensen zich een goed beeld kunnen vormen. Het counselingsgesprek bij de NIPT (niet-invasieve prenatale test, red.) gaat niet ten koste van het eigen risico.”
D66
D66 heeft in de gaten dat mensen vaak moe worden van het steeds maar moeten verantwoorden wat al jaren duidelijk is. “Als steun in de rug voor huishoudens waarin iemand langdurige, intensieve zorg nodig heeft en mantelzorg krijgt, willen we een pilot voor automatische inkomenssteun zonder verdere verantwoording. Denk aan een ouder die de zorg heeft voor een zeer ernstig en meervoudig gehandicapt kind. Hier behoeft het geen verdere controle dat het gezin intensieve mantelzorg verleent of zorg inkoopt en dus kan, als de budgethouder dat wil, de steun automatisch geleverd worden in plaats van het pgb.”
Over het ouder worden: “De groep gehandicapten die intensieve zorg nodig heeft, vergrijst ook. De toename van medische problemen bij deze groep blijft vaak onderbelicht. Ook wordt de zorg voor de mantelzorger vaak te zwaar. Zij moeten meer ondersteuning krijgen en zorginstellingen moeten tijdig het gesprek aangaan om eventuele toekomstige problemen op te vangen.”
Het Verdrag. “D66 onderschrijft het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en zet zich er vol voor in om deze rechten goed te regelen. Mensen met een handicap moeten kunnen rekenen op een gelijke uitgangspositie. Toegankelijkheid moet in Nederland de norm worden.” “D66 toetst relevante nieuwe wet- en regelgeving altijd aan het VN-verdrag Handicap. […] Op initiatief van D66 is het verbod op discriminatie op basis van handicap opgenomen in artikel 1 van de Grondwet. Dit moet ook worden toegepast in de praktijk, zoals in het openbaar vervoer, op websites van de overheid en op straat. Openbare gebouwen zijn altijd toegankelijk voor mensen met een handicap. De assistentiehond, die voor veel mensen van grote waarde is om zelfstandig te kunnen leven, is overal welkom.”
Over ervaringsdeskundigheid: “D66 wil dat de overheid mensen met een handicap of chronische ziekte betrekt bij het maken, uitvoeren en evalueren van beleid. Het is belangrijk om rekening te houden met de gevolgen van beleid voor (onbedoelde) uitsluiting, hogere regeldruk of bewijslast. Mensen met een beperking en hun vertegenwoordigende organisaties moeten kunnen meedenken en meebeslissen over beleid.”
Bestaanszekerheid: “Mensen met een handicap ervaren vaker bestaansonzekerheid. De oorzaken daarvan zijn divers en liggen onder meer in gebrek aan toegang tot een goed inkomen, regels omtrent samenwonen en eigen bijdragen aan zorg en ondersteuning. D66 wil de bestaanszekerheid van mensen met een beperking beschermen en verbeteren.”
DENK
Denk presenteerde als laatste zijn verkiezingsprogramma, nog ná Pieter Omtzigt. Bestrijding van discriminatie en racisme staan hoog in het vaandel: “We doen recht aan de belofte van de Grondwet om iedereen een gelijkwaardige behandeling te geven. Dat betekent dat we de strijd tegen discriminatie en racisme opvoeren.” Denk heeft het dan over “anti-moslim, anti-zwart en anti-Aziatisch racisme, antisemisme, haat en geweld jegens LHBTI’ers, (..) en welke vorm van onderscheid dan ook.” Gevolgd door: “Vanzelfsprekend maken wij ons ook hard voor een gelijkwaardige positie voor mensen met een beperking in onze samenleving.”
Denk pleitte al eerder voor diversiteitsquota, in dit nieuwe verkiezingsprogramma staat: “Binnen alle geledingen van de overheid wordt diversiteit wettelijk afgedwongen. Daarnaast gaat dit ook gelden voor de top van het bedrijfsleven.
Zorgkosten: “Denk is voor het volledig afschaffen van het eigen risico. Wij willen dat het geld terecht komt bij de patiënt, niet bij de industrie. Door de wet aan de passen zorgen we voor lagere geneesmiddelenprijzen, lagere hulpmiddelenkosten en minder geld aan de strijkstok bij zorgverzekeraars.”
Forum voor Democratie
Het verkiezingsprogramma van Forum heeft geen specifieke aandacht voor mensen met een beperking, behalve dan deze: “Kinderen met lichamelijke of mentale beperkingen moeten niet gedwongen in een gewone klas blijven zitten.”
GroenLinks-PvdA
Of het nu de ggz, jeugdzorg, gehandicaptenzorg, ouderenzorg of de bredere zorg betreft, de marktwerking en verantwoordingsdrift zijn doorgeslagen, aldus GroenLinks-PvdA.
“We gaan een uitvoeringsplan opstellen om belemmeringen voor mensen met een fysieke of mentale beperkingen weg te nemen. Denk aan brede fietspaden die aangepaste fietsen doorlaten en aan uitbreiding van de gehandicaptenparkeerkaart zodat gratis parkeren geldt voor alle reguliere parkeerplaatsen.”
Over het Verdrag: “We bouwen aan een inclusieve samenleving waarin ook mensen met een beperking volwaardig mee kunnen doen door het VN-verdrag inzake de rechten voor personen met een handicap volledig uit te voeren.”
Over mensen met een permanente beperking: "In de zorg creëren we binnen de verschillende zorgwetten een aparte status voor mensen met een levensbrede en levenslange beperking. Binnen de Wet langdurige zorg (Wlz) schaffen we de eigen bijdragen af voor mensen met een levenslange en levensbrede beperking en we zorgen dat (sport)hulpmiddelen ruimhartig worden toegekend."
Nieuw Sociaal Contract
Van de sociale paragrafen van Pieter Omtzigts nieuwe partij had iedereen grote verwachtingen. In het hoofdstuk Zorg zijn aparte paragrafen gewijd aan jeugdzorg en ouderenzorg, maar niet aan mensen met een beperking. Zij moeten het vooral zelf doen, bijvoorbeeld met behulp van mantelzorg: "We streven naar het zo lang mogelijk behouden van eigen regie en autonomie van mensen; daarvoor richten we ons op het ondersteunen van belangrijke bronnen van mensen, zoals hun zelfzorgvermogen, hun sociale netwerk, hun inkomen en hun mobiliteit. Noaberschap en mienskip zijn waarden die steeds belangrijker zullen worden voor stad en platteland."
Even verderop: "De bekendheid over voorzieningen voor hulp bij mantelzorg moet beter, zodat meer mantelzorgers ook daadwerkelijk hulp en ondersteuning krijgen." Er is blijkbaar genoeg hulp bij mantelzorg, en er zijn voldoende voorzieningen voor deze hulp. Alleen zijn ze onvoldoende bekend.
Wellicht interessanter is "de invoering van een vrijwillige maatschappelijke diensttijd waarin jongvolwassenen een jaar het algemeen belang dienen. Afhankelijk van ieders talenten en ambitie kan dit jaar worden ingevuld met een bijdrage in sectoren zoals zorg voor ouderen en gehandicapten, hulpverleningsdiensten (politie, brandweer en ambulance) en Defensie. Door kennismaking met dit werk beogen we meer mensen te verleiden te kiezen voor een baan in deze werkvelden, die essentieel zijn voor ons land."
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren is de enige die het woord ‘validisme’ (discriminatie van mensen met een beperking) gebruikt: “Mensen met een beperking moeten mee kunnen doen in de maatschappij. Toegang tot overheidsgebouwen en publieke voorzieningen - waaronder onderwijs, openbare instellingen en openbaar vervoer - wordt vanzelfsprekend voor iedereen. Validisme wordt serieus genomen als vorm van discriminatie. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap wordt strikt nageleefd.”
Over de Wajong: “De versobering van het vangnet voor jongeren met een beperking (de Wajong) wordt teruggedraaid. Zij krijgen kansen op een zinvolle en nuttige dagbesteding met doorgroeimogelijkheden naar een passende betaalde baan.”
Werk: “Er komt een nieuw type sociale werkvoorziening. Daarmee kunnen alle mensen met een arbeidsbeperking dicht bij huis betekenisvol werk doen, met voldoende begeleiding en voor een fatsoenlijk loon.”
Ov: “Vanuit elke woonkern zijn de onderwijs- en zorginstellingen en de overheidsdiensten met het openbaar vervoer goed bereikbaar, ook voor mensen met een lichamelijke beperking.”
Wmo: “Zorg vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en zorg voor mensen met een beperking wordt bij voorkeur kleinschalig aangeboden en is in elke gemeente gelijkwaardig: welke zorg je kan ontvangen, mag niet afhangen van de gemeente waarin je woont. Wmo-zorgverleners worden beter ondersteund en betaald.”
PVV
De PVV heeft één punt: “Zorg voor mensen met een levenslange beperking in één wet.”
SGP
SGP is fel tegen abortus en euthanasie: “Prenataal onderzoek ontaardt steeds vaker in ‘selectie aan de poort’. […] Dat is ronduit stigmatiserend en discriminatie op basis van handicap! Het is uitermate pijnlijk en de wereld op z’n kop dat aanstaande ouders zich moeten verantwoorden wanneer zij het kindje houden. De SGP wil dat prenatale screenings pas na afloop van de abortustermijn mogen plaatsvinden, tenzij het mogelijk is om een beperking of aandoening al eerder te behandelen. De dertienwekenecho wordt niet ingevoerd. Prenatale screenings worden niet langer vergoed door de zorgverzekering.” “Er moet onderzoek komen naar de overwegingen en besluiten van mensen wanneer bij hun ongeboren kindje ernstige afwijkingen worden geconstateerd. Waarom kiezen sommigen ervoor het kindje wel te houden en anderen niet? Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek kan ondersteunend beleid van de overheid volgen.”
“Wie zijn wij om het heft in eigen hand te nemen of anderen op verzoek te doden? Dat geldt eens temeer als het gaat om het beëindigen van het leven van wilsonbekwamen, zoals gehandicapten, (jonge) kinderen en mensen met dementie. De Euthanasiewet moet worden ingetrokken.”
Over inclusie: “Het kabinet spoort gemeenten aan werk te maken van een lokale ‘inclusieagenda’ om mensen met een beperking beter in staat te stellen deel te nemen aan het openbare leven. De landelijke overheid stelt hiervoor minimumeisen vast. Gemeenten werken dit uit in samenspraak met betrokkenen zelf.”
Over het ov: “Ook mensen met een beperking moeten zoveel mogelijk op het ov kunnen rekenen. Het Besluit toegankelijkheid ov is onduidelijk en verdient aanscherping. Bij aanbestedingen dienen behartigers van de belangen van mensen met een handicap inspraak te krijgen.”
Over cultuur: Bij het verstrekken van subsidies moet de toegankelijkheid van musea voor gehandicapten (..) vanzelfsprekend zijn.
SP
Iedereen heeft recht op een baan, vindt de SP: “Mensen met een arbeidsbeperking krijgen het recht op (begeleiding naar) werk. Daarvoor maken we nieuwe sociale werkplaatsen (sociale ontwikkelbedrijven). Jonggehandicapten kunnen rekenen op een nieuwe en hogere Wajonguitkering.”
De zorg: “Betere zorg is nodig voor mensen met een beperking. Hun belangen verdienen dan ook meer aandacht in alle onderdelen van het overheidsbeleid.”
Het ov: “Provincies krijgen de mogelijkheid om een eigen vervoersbedrijf op te richten, vooral op het platteland. Daarbij moet vervoer op maat mogelijk zijn, in het bijzonder voor mensen met een beperking. (..) Het stads- en streekvervoer maken we gratis voor ouderen (65plus) en jongeren (12min) en voor mensen met een beperking.”
VOLT
Volt houdt het algemeen: “We zorgen dat het VN-verdrag Handicap binnen vijf jaar volledig is geïmplementeerd in Europees- en Caribisch Nederland. Daarvoor is het belangrijk dat iedereen vanaf de geboorte de juiste zorg krijgt om zijn leven zo goed mogelijk naar eigen wens vorm te geven, ongeacht achtergrond, ziekte of handicap.”
Over ervaringsdeskundigheid: “Mensen met (een ervaring met) een beperking worden betrokken bij de totstandkoming, uitvoering en evaluatie van beleid dat hen aangaat.”
Over zwemmen: “Zwemles wordt gestimuleerd en beter toegankelijk voor alle kinderen, mensen met een beperking en ouderen.”
VVD
De VVD ziet een actieve rol voor mensen met een beperking: “Mensen met een beperking doen mee. Dat betekent dat zij makkelijk hulpmiddelen moeten kunnen aanvragen die hen helpen om zelfredzaam te blijven, en dat zij deze hulpmiddelen mee moeten kunnen nemen, bijvoorbeeld bij verhuizing, zonder administratieve rompslomp. Vernieuwende zorg voor mensen met een handicap die de zorg aantoonbaar beter maakt, moet de norm worden.”
Pgb, maar alleen voor zorg: “Persoonsgebonden budget zoals het bedoeld is. We willen dat wanneer iemand zelf in staat is om het pgb te beheren, diegene een pgb krijgt. Ook wordt het pgb voortaan alleen ingezet voor zorg. Ondersteuning moet gemakkelijk in natura te regelen zijn via de gemeente. We maken het eenvoudiger om fraude aan te pakken.”
School: “Onnodige barrières in het reguliere onderwijs halen we weg, bijvoorbeeld voor leerlingen met een lichamelijke beperking.”
Sport: “Mensen met een beperking moeten makkelijk toegang hebben tot sporthulpmiddelen.”