“Gek eigenlijk, ik heb ineens een vrouwenlijf!” zegt Evelien Spreitzer. Ze heeft ruim dertig jaar geen bh meer gedragen als ze met haar pgb’er Brigitte in een lingeriewinkel belandt. In de documentaire Sexual Healing zien we haar in een vuurrode bh naar zichzelf kijken in de spiegel. Ze moet erom lachen maar raakt ook geëmotioneerd. Nooit heeft ze op die manier naar zichzelf gekeken. De kijker kijkt mee door haar ogen naar het spiegelbeeld en denkt bijna onwillekeurig: hoe kijk ik eigenlijk naar mijn eigen lichaam? Is het mijn lijf, houd ik ervan?
Tekst: Jacqueline Kool
Foto: Still uit Sexual Healing.
We leren niet echt om te houden van ons eigen lichaam, veelal is het lichaam het ding dat ons hoofd van de ene naar de andere plek draagt. De dichter C.O. Jellema verzucht in een gedicht over zijn lichaam: “… maar ik, wie ben ik zonder jou? Je hebt geen kind aan mij zolang je luistert.” Sinds de coronalockdowns zijn mensen zich ineens wel meer bewust van hun huidhonger.
Als je te maken hebt met fysieke beperkingen, hoe kan je je dan thuis voelen in je lijf? Kan je ervan houden, ervan genieten? Precies die zoektocht gaat Evelien aan in de documentaire Sexual Healing, van Elsbeth Fraanje. Een innemende en kwetsbare zoektocht. De film is eerlijk, ontroerend, soms rauw of hilarisch, bijvoorbeeld wanneer Evelien voor het eerst van haar leven in een seksshop is en allerhande speeltjes krijgt uitgelegd. Evelien is spastisch en gebruikt een elektrische rolstoel. Bij de geboorte kregen haar ouders te horen: ‘Geef het maar geen naam, want het blijft toch niet leven.’
- Leeftijd: 55 jaar
- Werkt: voor Scouters.nl (informatie en advies rond hulpmiddelen). Doet webwerk voor een zorgboerderij. Is radiomaker voor radio Losser. Werkte mee aan de documentaire Sexual Healing
- Woont: in een Fokuswoning
- Leeftijd: 61 jaar
- Werk: Pgb'er verzorging en begeleiding, en seksverzorgende
- Privé: Drie kinderen en vier kleinkinderen, die haar werk volop ondersteunen
Evelien en Brigitte. Foto: Jefrim Rothuizen.
- Ze zegt: “Mijn lijf is 52 jaar een soort aanhangsel geweest, ik moest het ermee doen, maar ik wilde er niet in zitten. Ik vond het minder belangrijk. Het draaide om mijn hoofd, intelligentie, humor, om alles wat ik ben zonder dit lijf.”
Spannend proces
In haar twintiger jaren had ze een vriendje waarmee het seksueel allemaal niet erg wou. Hij wilde ‘gewoon’ seks, maar dat werkte niet. Evelien overwoog om met de Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling (SAR) haar eigen seksualiteit te verkennen, zodat dat niet allemaal tussen hem en haar hoefde. Belachelijk, vond het vriendje (die ook geen blijvertje bleek). Het idee verdween in de ijskast. Totdat haar pgb’er Brigitte regisseur Elsbeth Fraanje ontmoette, die een film wilde maken rond handicap en seksualiteit. Brigitte werkte eerder voor de SAR en biedt naast haar werk als pgb’er ook sekszorg aan een aantal mensen met fysieke of verstandelijke beperking. Ze ervaart hoe mensen daarvan opbloeien. Ze bracht Elsbeth en Evelien met elkaar in contact en zo ontstond het plan om Eveliens zoektocht uitgangspunt te maken voor de film. Evelien: “Als ik van tevoren had geweten, wat er allemaal bij kwam kijken, weet ik niet of ik het had gedaan. Je stapt in een heel spannend proces met zo’n filmploeg. Ik heb het achterste van mijn zijn laten zien. Maar ik ben er heel blij mee, het is een verdomd mooie film geworden.”
Je mag genieten
Voor haar gaat deze zoektocht niet alleen over seks. “Het is veel breder, het gaat over intimiteit, aanraken, jezelf aanraken ook, jezelf ontdekken.” Voor het eerst gaat ze haar eigen lichaam bekijken, haar rug die ze nooit zag, haar onderlichaam. Brigitte ondersteunt waar nodig. De vragen spoken door haar hoofd: zit iemand wel op mij te wachten, mag ik er zijn, mag ik plezier hebben met dit lichaam? Ontroerend zijn de scenes waarin ze in gesprek gaat met twee mensen met een handicap die gebruik maken van sekszorg. “Maar Evelien, het mág toch, je mág toch genieten!” zegt een van beide. Uiteindelijk zet ze de stap om ook een seksverzorger te ontmoeten. De film gaat door deze insteek zeker niet alleen over een handicap hebben. Veel mensen, ook zonder handicap, spreken Evelien aan en zeggen dat ze zich zichzelf erin herkennen. “Laatst in de supermarkt sprak een vrouw me aan. Ze was al 20 jaar getrouwd met een man, maar heimelijk verliefd op een vrouw. Ze zei: ‘Door jouw verhaal denk ik ineens: ik moet dit durven aankaarten’.”
Foto: Jefrim Rothuizen.
Ontdekkingsreis
“Mijn eigen zoektocht is eigenlijk pas net begonnen. Het ermee bezig zijn, maakt dat ik veel meer en anders in mijn lijf ben gaan zitten. Wie weet ontdek ik dat ik met dit stomme spastische lijf ook nog plezier kan hebben. Dat is veel belangrijker dan seks,” zegt Evelien. Ze wil ontdekken hoe het is om in haar lijf te wonen. “Misschien ga ik dat ook uitstralen naar anderen. Door de film ben ik ineens jurkjes gaan dragen, dat had ik nog nooit in mijn leven gedaan. Ik ben mijn lijf beter gaan ownen. Het filmproces was ook goed voor mijn grenzen, ik had ze niet en voel ze nu wel.” Ze is vrijer geworden. Spreekt nu voor een zaal mensen. En laatst was ze voor het eerst in de sauna. “Ook daar sprak iemand me aan over de film. Stonden we daar ineens poedelnaakt samen erover te kletsen!”
Sinds kort heeft Evelien contact met een vrouw die zichzelf Tantra Alchemist noemt. Evelien: “Ik val niet op vrouwen, maar ik voel een enorme klik met haar. Samen doen we een ontdekkingsreis naar onze lijven. Waar zij mij streelt, streel ik haar. Er zitten zoveel gekke dingen in mijn leven, ik heb al zoveel therapeuten, psychologen en neuro-feedbackers gehad… het zijn altijd de therapeuten en ik de cliënt, nu is het gelijkwaardig.”
Foto: Jefrim Rothuizen.
Missie
Evelien en Brigitte hebben een missie: seksualiteit, lichamelijkheid en intimiteit moeten meer ruimte krijgen in het leven met beperkingen. Brigitte: “Seks en intimiteit zijn een basis menselijk iets, ook voor wie dit niet zomaar vanzelfsprekend of zelf te organiseren is. Zorgopleidingen moeten dit serieus nemen, dat voorkomt allerlei problemen. De film maakt dat het meer gezien en begrepen wordt.”
Evelien: “Iedereen is altijd maar bezig met wat je allemaal moet doen en presteren met je lijf, je moet het beste halen uit je school, uit jezelf, het is haast topsport. Niet eens voor jezelf, maar voor die ander die iets met jou wil bereiken. De benadering is puur functioneel: fysio, ergo, schoeisel, aanpassingen. Maar ze vergeten dat je om met je spastische lijf om te gaan ook die binnenkant aandacht moet geven. Niemand zegt: je zit nu in dat lijf, hoe ervaar je spasme eigenlijk, hoe voelt het om daarin te zitten? Dat wist ik niet eens, want niemand vraagt daar ooit naar.” De bijzondere reacties op de film maken dat Evelien meer ermee wil doen. Samen met andere partijen, waaronder belangenorganisatie Tiresias (stichtingtiresias.com, red.), wil ze bijvoorbeeld met zorginstanties in gesprek om deze onderwerpen structureel aandacht te geven, en echt ruimte ervoor maken. Mensen moeten voelen dat ze meer zijn dan de handicap, dat je hele zijn ertoe doet vanaf dag één en niet een ondergeschoven kindje is waar je pas aandacht aan geeft bij problemen. Hoe mooi zou het zijn als je bij de passing van een nieuwe rolstoel kon zeggen: ‘Ik wil graag dat de rug verder kan kantelen, da’s fijn voor mijn darmen en het is makkelijker met knuffelen en vrijen.’ Sexual healing ten top.
De documentaire is hier te kijken via NPO Start, duur: 55 minuten.