Foto door Jana Schneider via Pixabay
De toeslagenaffaire leerde dat de burger door toedoen van de overheid ernstig in de knel kan komen. De overheid is schuldbewust. Een commissie deed, op streng aandringen van Pieter Omtzigt, uitgebreid onderzoek naar de hardvochtige effecten van overheidshandelen. Support Magazine las de rapportage.
Tekst: Ad van Gaalen
Foto door Jana Schneider via Pixabay
Er is sprake van een hardvochtig effect, zo omschrijven de onderzoekers, wanneer het leven van burgers door het handelen van de overheid wordt ontwricht. Het gaat hierbij zowel om (stapeling van) wet- en regelgeving als om de uitvoering. Wanneer hardvochtige effecten optreden, worden burgers veelal in hun bestaanszekerheid aangetast. Ook kunnen ze op andere levensdomeinen ernstig in de problemen raken, bijvoorbeeld op het vlak van (geestelijke) gezondheid, werk, wonen, of persoonlijke relaties.
Monster met vele koppen
Het hardvochtig uitpakken van regels is contextgebonden. Wat in het ene geval hardvochtig is, hoeft in een ander geval niet zo te zijn.
De hardvochtige overheid is een monster met vele koppen. Het begint bij de politiek, die beleid maakt, en loopt vervolgens via ambtenaren die hier sturing en interpretatie aan geven, naar de uitvoeringsinstanties. De hardvochtige effecten ontstaan niet door een verkeerd uitgevallen wetje of door een knelpuntje in de uitvoering, maar in de gehele keten. Het heeft dus niet zoveel zin om alléén maar naar die ene wet, of een bepaalde regel te kijken. Sommige hardvochtige effecten doen zich pas voor wanneer verschillende wetten en regels op elkaar inwerken. Zo is er binnen de pgb-regeling soms sprake van werkgeverschap van de pgb-houder met alle rechten en plichten van dien. Maar het arbeidsrecht maakt helemaal geen uitzondering voor deze pgb-werkgevers. Met soms erg kwalijke gevolgen. De rapporteurs komen met een aantal oplossingen, die misschien niet eenvoudig zijn, maar wel gelijk kunnen worden toegepast. Het is handig om ze bij de hand te hebben als je een professional op bezoek krijgt. Vooral als die zich dreigt te verliezen in regels en procedures en het doel van zijn of haar bezoek uit het oog verliest. Hiernaast de belangrijkste relevante punten voor Support Magazine-lezers.
| Probleem | Oplossing |
| Voor zowel de Wia als de Wajong worden duurzaamheidscriteria gehanteerd. Je moet blijvend niet of minder kunnen werken. Dat is lastig vast te stellen, en soms duurt het vele, vele maanden en vele keuringen voor je toegelaten wordt tot deze uitkeringen. | Geef alvast de uitkering, het vaststellen van duurzaamheid komt daarna. |
| De kostendelersnorm in de Participatiewet pakt vaak onbedoeld verkeerd uit. | Wijzig in de wet- en regelgeving deze norm. |
| De Participatiewet kent geen terugwerkende kracht. | Dit aanpassen in de wet. |
| Bij boetes en terugvorderingen is er geen onderscheid tussen een vergissing en een fout, persoonlijke omstandigheden spelen geen rol. | Neem 'verwijtbaarheid' als toetssteen en tel persoonlijke omstandigheden mee. Geen boete bij vergissingen. |
| Onvoldoende benutting van discretionaire ruimte, dat wil zeggen de ruimte die een ambtenaar heeft om flexibel met de regels om te gaan. | Deze ruimte een plaats geven in de wet- en regelgeving. |
| Belangconflict tussen pgb-houder en pgb-zorgverlener. | Loskoppelen van pgb en arbeidsrecht. |
| Te veel nadruk op efficiency en rechtmatigheid. | Minder kijken naar de kosten op korte termijn en ook investeren als de voordelen elders vallen. |
| Onrealistisch mensbeeld, waarmee men wil zeggen: denken dat iedere burger maar alles snapt en kan. | Er is een gedeelde verantwoordelijkheid, herstel vertrouwen. |
Het integrale rapport is online te lezen via Overheid.nl.