Metaforen kunnen krachtig zijn en lang blijven hangen. Zo heb ik nog altijd het beeld voor me dat Joris Luyendijk in 2015 schetste over de wankele financiële wereld. Zijn boek ‘Dit kan niet waar zijn’ begint met een vliegtuigpassagier die een steekvlam uit de motor ziet komen. Geschrokken baant hij zich een weg naar de cockpit, trekt de deur open… en ontdekt dat daar helemaal niemand zit. Luyendijks opening maakt meteen duidelijk waar het boek om draait: de wereldeconomie is kwetsbaar en niemand heeft de leiding.
Ook artsen bedienen zich graag van metaforen. Toen duidelijk werd dat ik een mitochondriële aandoening had, legde de professor uit dat er ‘iets mis was met de energiecentrales van het lichaam’. En dat ik ‘een auto was met een weigerende cilinder’. Ik vond dat wel een behulpzame metafoor. Een klipen- klaar beeld, dat ik ook graag gebruik om anderen uit te leggen waarom ik niet altijd mee kan doen.
Want als energie een schaars goed is, moet je opletten waar je die aan besteedt. En kijk, dat legt de ‘lepeltjesmetafoor’ dan weer mooi uit. Stel je voor dat er twaalf lepels op tafel liggen. Bij elke activiteit die energie kost - douchen, de vuilniszak verschonen, vul zelf maar in - haal je één lepel weg. Heb je dan nog lepels over aan het eind van de dag? Aanhangers van deze theorie noemen zich ‘spoonies’. Er is zelfs een Nederlandse Spoonies Club op Facebook. Toch zijn metaforen niet helemaal ongevaarlijk. Er speelt een discussie over gebruik ervan bij kanker. Want wat heb je aan beelden als ‘het gevecht aangaan’ en ‘je ziekte overwinnen’, als de strijd niet te winnen is? Heb je dan… gefaald? Taalwetenschapper Dunja Wackers promoveerde pas op dit onderwerp. “Gelukkig zijn er steeds meer alternatieven, zoals: de kanker als metgezel op je reis”, hoor ik haar op de radio vertellen. Ik spits mijn oren. Want dit herken ik, al heeft mijn metgezel een andere naam. Mijn hersens vullen razendsnel het plaatje in. ‘Soms is-ie strontvervelend, mijn metgezel. Maar ik kan maar beter vriendjes met ‘m blijven, want hij is er altijd.’
Dunja praat verder. Ze heeft het over de Universiteit van Lancaster die een online Metaphor Menu ontwikkelde. Mensen met kanker kunnen daar kiezen welke metafoor het beste bij hen past. Nieuwsgierig neem ik een kijkje. “My journey with cancer may not be smooth, but it certainly makes me look up and take notice of the scenery.” Mooi.
Jammer dat er niet zo’n metaforenmenu bestaat voor onze lezers, bedenk ik me. Maar… we zouden ‘m natuurlijk wel kunnen maken. Heb jij een mooie metafoor die je écht geholpen heeft om grip te krijgen op je handicap of chronische ziekte? Mail me! Ik hoop een rijke lijst te kunnen opstellen waar we andere lezers blij mee kunnen maken.
Pauline Montfoort
maakt deel uit van het redactieteam van Support Magazine. Pauline heeft een spierziekte en vraagt zich graag dingen af.