Het Eindhovense Van Abbemuseum heeft zijn vaste collectie op een nieuwe manier gepresenteerd. Bij ‘Dwarsverbanden’ is op meer dan één manier rekening gehouden met de beperkingen van de mens. We namen er een kijkje. Dit artikel verscheen eerder in Support Magazine en lees je nu online terug!
Tekst: Ad van Gaalen
Het Van Abbemuseum, half over de rivier de Dommel heen gebouwd, is de erfenis van sigarenfabrikant Van Abbe, die in het begin van de vorige eeuw een imposante kunstverzameling bijeenbracht. Picasso, Chagall, maar ook Hollandse meesters als Isaac Israëls en Charlie Toorop zijn in de kerncollectie vertegenwoordigd. “Van tijd tot tijd moet je je opnieuw bezinnen op de manier waarop je zo’n bijzondere collectie presenteert. Elke tijd stelt zijn nieuwe eisen,” zegt Steven ten Thije, hoofd collecties van het museum. Een van die huidige eisen is inclusie. Niet alleen moeten minderheidsstemmen aan het woord komen, ook moeten de kunstwerken kunnen worden genoten door mensen met beperkingen.
Multizintuiglijk
Het museum spreekt zelf van een ‘multizintuiglijke presentatie’. Er zijn teksten in braille, geurinterpretaties, voeltekeningen en soundscapes (gehoorlandschappen). Naast een schilderij van Picasso hangt een driedimensionale weergave van hetzelfde schilderij, zodat de bezoekers kunnen voelen, en op die manier het werk van de beroemde schilder kunnen waarnemen. Ten Thije: “Anders kunnen waarnemen. Voor mensen die niet of niet goed kunnen zien is dit een fijne ervaring, en misschien wel een eerste kennismaking met zo’n werk. Maar ook ziende bezoekers hebben hiermee een extra ervaring.” Er zijn meer werken in een 3D-reliëf uitgevoerd. Het gaat natuurlijk om interpretaties: de kunstenaar heeft het oorspronkelijk nooit zo bedoeld. Er zijn ook geurkaarten beschikbaar. Bij een schilderij van de Vlaamse expressionist Constant Permeke krassen we op een geurkaart, zodat we de vochtige aarde ruiken die de schilder probeerde vast te leggen.
Bij de binnenkomst zien we een monumentaal houten beeld van Zadkine, vooral bekend van zijn ‘verwoeste stad’ in Rotterdam. Het beeld confronteert ons meteen met een andere wijze waarop we naar het lichaam kunnen kijken. Ten Thije: “Het lichaam staat centraal. Dat is natuurlijk niet nieuw in de kunst; kunstenaars hebben altijd mensen afgebeeld, en het menselijk lichaam geïnterpreteerd.” De Tatlintoren, nu in een aanraakversie.
Het museum heeft een app samengesteld waarmee de ervaring verder verdiept kan worden. Je kunt in de app verschillende routes kiezen. Eén ervan, de lichamelijke ontmoetingsroute, is gemaakt door filmregisseur, documentairemaker en onze columnist Mari Sanders. Ten Thije: “Er is ook een tour over het kolonialisme en een Liefdesbrieven-tour, die gaat over gender, en hoe wij en de kunstenaars daar tegenaan kijken.”
Natuurlijk is de gehele presentatie op toegankelijkheid getest door ervaringsdeskundigen. De presentie kreeg vier sterren in de Volkskrant, die schreef: “Als 'Dwarsverbanden' iets duidelijk maakt, dan is het op hoeveel verschillende manieren je een kunstwerk kunt ervaren: met je ogen, je neus en je handen, in relatie tot andere kunstwerken, of in relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen. Vaak terugkomen dus, want deze aanstekelijke tentoonstelling nodigt je uit om steeds opnieuw te kijken, voelen en ruiken.”
Dat is de grootste winst: niet alleen wordt een kunstpresentatie beter toegankelijk gemaakt voor mensen met een beperking, zij confronteert ook de reguliere bezoeker met het menselijk tekort, dat aan iedereen eigen is.
Meer weten: 'Dwarsverbanden' is tot 1 juli 2025 te bezoeken. Meer informatie over het museum via vanabbemuseum.nl.
Dit artikel van Ad van Gaalen verscheen eerder in Support Magazine nummer 6 van 2023. Losse nummer van Support Magazine kun je online bestellen!
