’Huisje, boompje, beestje’, het ideaal van velen. Maar dat ‘huisje’ is in Nederland steeds moeilijker te vinden. Er is een enorm tekort aan woningen en al helemaal als je een gelijkvloerse woning zoekt of een woning waar zorg aan verbonden is. Om deze redenen nemen sommigen het besluit zelf een wooninitiatief op te zetten. Hoe werkt zo’n wooninitiatief en hoe start je het op?
Foto’s Kim Heilema e.a.
Wooninitiatieven zijn in te delen in twee categorieën: ouderinitiatieven en bewonersinitiatieven. Ouderinitiatieven zie je momenteel nog het meest. Ik sprak met Brigitte Nitsche van Per Saldo over dit fenomeen; zij is adviseur op het thema wonen en houdt zich bezig met wooninitiatieven. “De meeste initiatieven zijn opgericht door wettelijke vertegenwoordigers van mensen met een verstandelijke beperking, dat noemen wij ouderinitiatieven. Toch zien we steeds vaker initiatieven voor en door mensen met een fysieke handicap, al zijn de aantallen nog klein.”
Voordelen
Brigitte vervolgt: “De eerste wooninitiatieven kwamen 30 jaar geleden, samen met het pgb. De laatste jaren zien we dat ze in opmars zijn. Er zijn immers steeds meer mensen die zorg nodig hebben en in combinatie met het huidige personeelstekort zijn de initiatieven een mogelijkheid om zorgpersoneel te delen én je eigen regie te behouden.
Wij zien hier allerlei vormen en mogelijkheden voorbijkomen, Per Saldo houdt het woonthema nauwlettend in de gaten. Zo houden wij ook een lijst bij met - bij ons bekende - wooninitiatieven in Nederland.”
Tools
Er zijn verschillende tools die kunnen helpen bij het opzetten van een wooninitiatief:
- Website GesprekEigenRegie.nl
- Toolkit Wonen van Per Saldo
- Cursus: Zelf een ouderinitiatief/wooninitiatief opzetten van Per Saldo
- Cursus: Inzicht de in financiële haalbaarheid van mijn ouderinitiatief/wooninitiatief van Per Saldo
- Helpdesk wonen van Per Saldo
Mindset Wonen
Eén van deze wooninitiatieven is Mindset Wonen in Nijmegen. Ik spreek met Simon Schiks, trotse bewoner en lid van het bestuur. Hij heeft de spierziekte SMA en woont al een aantal jaar op zichzelf. “Het is een uniek bewonersinitiatief”, vertelt hij. “In een appartementencomplex van de woningbouw zijn tien appartementen op de begane grond gerealiseerd voor Mindset Wonen. Hier kan je met een Wlz-indicatie wonen en behoud je je zeggenschap. 21 uur per dag is er een zorgverlener van de thuiszorg aanwezig, die delen we met z’n tienen. De resterende 3 uur, plus de uren als ik een dagje wegga of op vakantie ben, regel ik zelf met het budget dat ik overheb.”
Eigen regie
Over de vraag waarom deze manier van wonen zijn voorkeur heeft, hoeft hij niet lang na te denken: “Zelf heb ik een Wlz-indicatie, maar ik heb geen recht op 24 uur zorg per dag. Door de zorg te delen met anderen, heb ik toch de mogelijkheid om bijna 24 uur per dag zorg op te kunnen roepen. Daarnaast heb ik nu de eigen regie. Eerst was ik van plan om in een Fokuswoning te gaan wonen, maar nadat ik me daar meer in had verdiept, en de ervaringen van anderen had gehoord, kwam ik tot de conclusie dat die woonvorm niet aansluit op wat ik wil en nodig heb.”
We zien steeds vaker initiatieven voor en door mensen met een fysieke handicap.
Pgb-budget inzetten
De constructie achter Mindset Wonen is dat iedere bewoner lid is van de vereniging die - onder andere -zorgdraagt voor de gemeenschappelijke ruimte waar de zorgverlener overdag aanwezig is. Over hoe het financiële plaatje er voor de bewoners uitziet, vertelt Simon: “Het pgb-budget wordt ingezet voor de zorg en dit doet iedere bewoner zelf. Het budget blijft dus geheel van jou en je sluit zelf een zorgovereenkomst met de thuiszorgorganisatie met wie wij afspraken hebben. Verder betaal je zelf gewoon huur voor de woning.”
Zelf opstarten
Een wooninitiatief zoals Mindset Wonen kan dus veel mogelijkheden bieden, maar hoe begin je zoiets? Ik vroeg het aan Joris Berkers, die zelf bezig is iets op te zetten voor hem en zijn vrienden. Joris heeft cebrale parese en studeert bestuurskunde, hij denkt al een aantal jaren na over uit huis gaan. “Ik sta al sinds mijn 18de ingeschreven en zocht contact met mijn gemeente over de mogelijkheden. Zij kwamen bij me thuis en vertelden dat je met een Wlz-indicatie in een instelling komt. Ik maakte toen meteen al duidelijk dat zoiets niet gaat gebeuren. Mijn eigen regie is mijn alles, die ga ik niet opgeven. Vervolgens ben ik op zoek gegaan, maar ik kwam tot de bittere conclusie dat er niets wás. Het bleek dus noodzakelijk zelf iets op te zetten. Ik sprak hierover met vrienden die hetzelfde probleem ervaren, toen zijn we aan de slag gegaan.”
Veel werk
Joris legt uit dat hij nog in de beginfase zit en volop bezig is met het projectplan. “Het is veel werk en een kwestie van lange adem”, vertelt hij. Nu al merkt hij dat hij tegen dingen aanloopt. “De gemeente is niet meteen enthousiast en je moet je ook schikken naar de plannen die de gemeente voor de komende jaren heeft. Je moet je plan daarin zien te passen. Ik merk dat Nederland nog heel erg naar ons kijkt als patiënten, en niet als mensen die volwaardig meedoen in de samenleving.”
Politiek aan zet
Helaas is dit een signaal dat Per Saldo ook vaak krijgt. “Gemeenten zijn bang dat er nieuwe inwoners met een handicap in hun gemeente komen door dit soort wooninitiatieven”, legt Brigitte Nitsche me met een serieuze blik uit. Als die mensen een beroep gaan doen op de Wmo, betekent dat meer kosten voor de gemeente. Toch verandert er wel iets en gaat de politiek de noodzaak van dit soort initiatieven inzien.” Zo heeft Per Saldo samen met het Ministerie voor Volksgezondheid Welzijn en Sport de website GesprekEigenRegie.nl ingericht. Deze site helpt je na te denken over jouw regie, keuzes en wensen op het gebied van wonen met zorg. Ook heeft Wij Staan Op! samen met Ieder(in) en andere organisaties een petitie aangeboden over de woningnood voor mensen met een beperking.
Allemaal zijn ze het over één ding eens: wooninitiatieven zijn een kwestie van lange adem, maar straks staat die veelgekoesterde woondroom toch echt als een huis.
